• Historie

  • Niet Haarlem maar Enschede is de bakermat van het Nederlandse voetbal

    Niet in Haarlem is voor de eerste keer een voetbalwedstrijd te zien geweest, maar in september 1885 op landgoed Amelink, tussen Enschede en Lonneker. Niet de zelfbenoemde sportkenner en -beoefenaar Pim Mulier bracht de voetbalsport naar Nederland, maar (Jan) Bernard van Heek uit Twente, telg van het bekende textielgeslacht. De jonge entrepreneur studeerde in Engeland, waar de textiel booming was. Een Engelse krant meldde dat de Enschedeër in 1884/1885 op bezoek was in Burnley. Daar maakte hij kennis met het spel. Van Heek keerde terug naar het oosten en nam de eerste lederen voetbal mee over Het Kanaal. Thuis richtte Van Heek op 30 juni 1885 de Enschedese Football Club op en organiseerde hij een demonstratie van de nieuwe sport. Die werd zondag 6 september gegeven, na een vliegerwedstrijd.

    Neem een kijkje in onze uitgebreide geschiedenis die beschreven is in twee lustrumboeken:

    • Enschedese Footballclub Prinses Wilhelmina 1885-1985 (download)
    • Enschedese Footballclub Prinses Wilhelmina 125 jaar vorstelijk aan de bal (download)

     

    Jubileumboek 1985 - 100 jaar EFC PW

    De Enschedese Football Club Prinses Wilhelmina viert in augustus 1985 haar 100-jarig bestaan. Voldoende aanleiding om uitvoerig stil te staan bij de functie die deze club vervult in het maatschappelijk gebeuren. Het is een periode geweest van 100 jaren pure amateursport met een rijke historie, die haar aanvang nam in het voorjaar van 1885. PW is in ouderdom de 8e voetbalclub in Nederland en de oudste club in Enschede, die gedurende haar hele bestaan op hetzelfde complex heeft gespeeld. Veel ups en downs heeft de club beleefd. Een hoogtepunt werd bereikt in 1970. In dat jaar vierde de club haar 85-jarig bestaan en werd onderscheiden met de Koninklijke erelegpenning. PW was daarmee de eerste sportvereniging die deze erelegpenning in haar bezit kreeg, iets om met recht trots op te zijn. De voetbalaccomodatie heeft PW de laatste periode de nodige zorgen gegeven. Vooral toen de plannen van de nieuwe invalsweg (Westerval) aan de orde kwamen. Ontvolking van de binnenstad, geringe aanwas van jeugd en veroudering van de buurt rondom het Volkspark waren de aanleiding ervoor dat de vereniging de gedachten uit liet gaan naar het zoeken van een ander terrein in een nieuwe buitenwijk. Ik heb daar uiteraard zeer veel begrip voor, doch gezien de huidige financiële situatie van onze gemeente zal dit voorlopig nog een toekomstdroom blijven. Ik hoop echter met PW dat hiervoor in de toekomst een oplossing wordt gevonden, want elke vereniging ziet graag nieuwe leden toetreden. Ik ben ervan overtuigd dat PW in staat is de jeugd naar zich toe te trekken en te behouden. Het 100-jarig bestaan zal ongetwijfeld met allerlei festiviteiten worden gevierd. Ik hoop dat het een gezellige tijd zal worden voor het bestuur en de leden van PW. Beste mensen, ik feliciteer u van harte met het bereiken van deze mijlpaal in het bestaan van PW en hoop dat de toekomst u, vooral op sportief gebied, alle succes zal brengen. Nogmaals proficiat!

    Jubileumboek 2010 - 125 jaar EFC PW

    ‘In het verleden behaalde resultaten...’ Het is de aanzet voor een veelgehoorde uitspraak.  Maar aan de vooravond van het 125-jarig jubileum van De Enschedese Footballclub Prinses Wilhelmina wil ik het graag vervolgen met de woorden ‘bieden veel mooie momenten om op terug te blikken’. En gezien de rijke historie van de club zijn er zeer veel mooie momenten. Wat dat betreft kan het jaar 2010 niet lang genoeg duren. De Enschedese Footballclub Prinses Wilhelmina, een kleine vereniging met een rijke historie. De eerste voetbalclub van het Oosten werd op initiatief van Jan Bernard van Heek in het voorjaar van 1885 opgericht. Hij riep een aantal ‘vrinden’ bijeen voor Hotel Amelink aan de Oldenzaalsestraat om hen kennis te laten maken met het Footballspel. Niet lang na het ontstaan van de Enschedesche Football Club (EFC) wordt Prinses Wilhelmina opgericht op de verjaardag van prinses Wilhelmina. Op 10 oktober 1888 fuseren de clubs. De nieuwe naam is een combinatie van die van beide clubs: ‘Enschedese Footballclub Prinses Wilhelmina’ kortweg ‘EFC PW’. EFC PW speelde ruim een eeuw in het Volkspark, in 2003 werd de nieuwe huiskamer in het Diekman in gebruik genomen. Het karakter van de club komt helemaal naar voren in de inrichting: een open haard met daarboven een portret van Wilhelmina, een vloer in de clubkleuren, veel historische foto’s en uiteraard het vaandel aan de wand. De ‘Prinses’ is enigszins elitair, een club zonder jeugd, gericht op recreatief voetbal voor senioren. Niet voor niets is een belangrijk onderdeel van de festiviteiten een ‘Herendiner’ in Restaurant 10 van Parklocatie De Jaargetijden, in de oude thuisbasis, het Volkspark. 

     

    De oprichting door Jan Bernard van Heek (1863 - 1923) 

    Een merkwaardig grooten leeren bal

    In het voorjaar van 1885 verzocht Jan Bernard van Heek een aantal vrienden en kennissen om samen te komen voor hotel Amelink aan de Oldenzaalschen Straatweg om hen in te wijden in de kunst van het Footballspel, dat hij in Engeland had leren kennen. Een spel waarvan de genodigden tot op dat moment nog nooit hadden gehoord.

    De door Van Heek meegenomen ´merkwaardig grooten leeren bal´ wekte verwondering bij de aanwezigen en de doelen werden provisorisch opgebouwd met bonenstaken. En hoewel het de eerste keer "een wild door elkaar loopen" was en Van Heek alle doelpunten voor zijn rekening nam beviel het nieuwe spel de aanwezigen zodanig dat alleen de duisternis er die eerste avond een eind aan kon maken. Vanaf die tijd kon men geregeld op 'Het Amelink' de Enschedese jongemannen zien voetballen en de oprichting van een vereniging kon dan ook niet uitblijven.

    De oprichting Op 30 juni 1885 werd in hotel Amelink na veel gedebatteer gekozen voor de naam Enschedesche Football Club. EFC was daarmee de eerste voetbalclub in het oosten van Nederland. Het eerste handgeschreven reglement van de club vermeld het volgende: De club stelt zich ten doel, door het footballspel haren leden eene aangename en gezonde uitspanning te verschaffen en het spel bij het publiek ingang te doen vinden. Zij tracht dit doel te bereiken door de wekelijksche oefeningen, door het houden van openbare uitoefeningen en zoo wenschelijk daaraan volksspelen te verbinden en door het houden van wedstrijden.

    De fusie Niet lang na het ontstaan van EFC wordt Enschede verrijkt met een tweede club die luistert naar de naam Prinses Wilhelmina. De jongeren, die zich in deze club verenigen, hebben met grote belangstelling het voetbalspel van EFC gevolgd en vragen hulp bij de oprichting van een eigen vereniging. De club wordt opgericht op de verjaardag van prinses Wilhelmina en zal daarom ook haar naam dragen. Op 10 oktober 1888 fuseren de clubs. De nieuwe naam is een combinatie van die van beide clubs: "Enschedese Footballclub Prinses Wilhelmina"kortweg "EFC PW"

    De eerste wedstrijden

    Voetbaldemonstratie Op zondag 6 september 1885 kan de Enschedese bevolking voor het eerst getuige zijn van een voetbaldemonstratie die werd uitgevoerd bij een vliegerwedstrijd. Voetbal was toen (al) een bezienswaardigheid, hetgeen mag blijken uit een bericht in Tubantia uit die tijd. "Na afloop van den vliegerwedstrijd had eene openbare uitvoering plaats van de Enschedesche Footballclub. Dit spel, uit Engeland afkomstig, verwekte algemeene bewondering, vooral ook omdat zoodanig spel hier nog geheel ongekend is". Geruggensteund door dit succes is het een jaar later de beurt aan EFC om zelf een openbare uitvoering te organiseren. Aan de uitvoering, die plaatsvindt op het Volkspark, zijn volksspelen verbonden als hardlopen, mastklimmen, sprietlopen en turfrapen. Wederom is de uitvoering een voltreffer, blijkens Tubantia van 17 augustus 1886: "Het weder was prachtig, duizenden menschen, zoowel jong als oud kon men er vinden. Tegen 3 ½ uur begon de Footballclub met eene uitvoering te geven, die zeer de aandacht trok, het was bepaald interessant te zien, hoe vlug eenige heeren waren. Wij vernamen tevens, dat deze vereeniging voortaan elken Dinsdag op dezelfde plaats hunne wekelijkse oefeningen zullen houden".

    Zoeken naar tegenstanders Na EFC en PW moet Enschede tot 1896 wachten alvorens een volgende voetbalvereniging (EV & AC De Tubanters 1897) wordt opgericht. Elders in het oosten heeft men van de voetbalsport nog nauwelijks gehoord. PW speelt dan ook in de beginjaren voornamelijk onderling of komt uit tegen ploegen uit het westen. Zeer moeilijk is het aanvankelijk om tegenstanders te bewegen naar Enschede te komen. Clubs uit het westen wilden wel thuis spelen, maar voelden er weinig voor om de verre reis naar Twente te ondernemen. Zo geeft Voetbalvereniging Amsterdam in 1888 te kennen van een wedstrijd in Enschede af te zien omdat hiervoor "een tijd van minstens twee dagen vereischt zal worden". Dit weerhoudt de Enschedeërs er overigens niet van zich naar Amsterdam te begeven om daar de wedstrijd te spelen.

    De eerste Kampioenschappen Nadat nog diverse vriendschappelijke wedstrijden worden gespeeld, waarbij de locatie regelmatig een probleem vormt, neemt PW in 1894 voor het eerste deel aan de door de Nederlandschen Voetbal- en Athletiek Bond georganiseerde Oostelijke Competitie. In het eerste jaar wordt de club ongeslagen kampioen. Geen bijzondere prestatie aangezien naast PW slechts twee clubs deelnemen aan de competitie. Het betreft ZAC uit Zwolle en Celeritas Kampen. Na opeenvolgende kampioenschappen in de daaropvolgende jaren maakt de Oostelijke Competitie in het seizoen 1896-1897 plaats voor de Oostelijke eerste klasse. PW krijgt te maken met nieuwe tegenstanders zoals Vitesse uit Arnhem en Go Ahead uit Wageningen. Deze blijken aanmerkelijk sterker dan de vroegere opponenten hetgeen betekent dat PW de twee volgende seizoenen moet vechten tegen degradatie. Toch behaalt PW reeds in het seizoen 1898-1899 het kampioenschap in de eerste klasse en speelt vervolgens om het algeheel kampioenschap van Nederland tegen het sterke RAP uit Amsterdam. In de Watergraafsmeer wordt met 3-2 verloren. De return in Enschede –de Amsterdammers waren dit keer wel bereid te komen- ging verloren met 1-2, hoewel RAP lange tijd met 10 man speelt. In de jaren 1903 tot en met 1907 behaalt PW vier keer op rij het kampioenschap van de Oostelijke eerste klasse. Het landskampioenschap is echter in geen van die jaren weggelegd voor de club. Telkens wordt verloren van de kampioen van de westelijke competitie.

    PW'ers in Oranje

    PW heeft in de rijke historie zelfs een heuse international voortgebracht, Willem G. Janssen. Zijn uitverkiezing is een historisch moment voor de voetbalsport in Twente, want hij is de eerste uit deze streek die de oranje-kleuren mag verdedigen. Op 26-jarige leeftijd heeft hij de ondankbare taak om Bob Korver (van Sparta), die wordt gezien als de beste voetballer van Nederland op dat moment, te vervangen. Op het resultaat afgaande moet hij weinig plezier hebben beleefd aan deze op 1 april 1907 gespeelde wedstrijd tegen de Engelse amateurs. Met 8-1 winnen de Engelsen die op dat moment oppermachtig zijn in Europa. Dat Janssen het ondanks de 1-8 nederlaag niet slecht deed, kan worden afgeleid uit zijn herverkiezing tegen de Belgen. In die tijd kenden men nog geen gelijke spelen. Was na twee keer een kwartier verlengen geen overwinning geforceerd, dan werd telkens vijf minuten extra gespeeld steeds wisselend van doel. Zo kon het gebeuren het dat deze wedstrijd twee uur en een kwartier duurde, alvorens Nederland een 3-2 overwinning had behaald. Op Hemelvaartsdag staan beide elftallen weer tegenover elkaar. Liefst 10.000 toeschouwers zijn getuige van Janssen’s laatste optreden in de nationale ploeg, die dit duel met 1-2 verliest. Het Nederlands elftal speelt deze wedstrijd in de rood-wit-blauwe shirts van EFCPW. Op 19 april 1914 wordt op het PW-terrein een officiële semi-interland gespeeld: Oost Nederland – West Duitsland, uitslag 4-1

    Clublied EFC PW